ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ ΤΑ ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ;
“Ή των ονομάτων επίσκεψις”, μας επιτάσσει να “επίσκεφθούμε” δηλαδή να προβούμε σε βαθύτερη σκέψη για εξέταση και ανάλυση των όρων και των εννοιών με απαιτούμενη ακρίβεια και υπευθυνότητα. Τι “σημαίνουν” τα Άγια Θεοφάνεια;
Εδώ το “σημαίνουν” δεν εκλαμβάνεται εννοιολογικά, με τον συνηθισμένο όρο της “σημασίας”, αλλά του σαλπίσματος και της εξαγγελίας. Το “σήμαντρο” είναι η καμπάνα, το τάλαντο, η σάλπιγγα, το εγερτήριο: “ὥρα ἡμᾶς ἤδη ἐξ ὕπνου ἐγερθῆναι!” (Ρωμ. ιγ’ 11). Βοηθά στην βαθύτερη κατανόηση και ο θεολογικός Θρήνος της Αλώσεως: “Σημαίνει ο Θεός, σημαίνει η γή, σημαίνουν τα επουράνια σημαίνει κι η αγιά Σοφιά, το μέγα Mοναστήρι με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες…”. Εξαγγέλλει ο Θεός, σαλπίζει η γη κι ο ουρανός.
του Θεολογου Νικολάου Πανταζή
Ποιό το σημαντικότατο αυτό μήνυμα και ουράνιο σάλπισμα των Θεοφανείων; Η Ευδοκία! Ο προφητικός, περιεκτικός και αποκαλυπτικός συνάμα όρος “ευδοκία” επιφαίνεται και διαφαίνεται επιβλητικά σε τρία κυρίως Θεοφάνεια: 1. στην Γέννηση του Χριστού, 2. στην Βάπτιση και 3. την Μεταμόρφωση. Στην άμεσα συσχετιζομένη Εορτή των Χριστουγέννων, βλέπουμε μια θεοπρεπή συντείνουσα, παρατηρούμε μια κοινή θεϊκή συνισταμένη: “Εν ανθρώποις ευδοκία!” Τώρα, κατά την βάπτιση του Χριστού, ξεπροβάλλει και επιφαίνεται δοξολογικά ο ίδιος πάλι μυστήριος όρος “ευδοκία”: “Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα.” (Ματθ. γ’ 17). Στα Θαβώρεια Θεοφάνεια της Μεταμορφώσεως του Χριστού, πάλι παρομοίως, πανομοιοτύπως και όλως περιέργως παρατηρούμε: “Οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ ευδοκήσασα· αὐτοῦ ἀκούετε!” (Ματθ. ιζ’ 5). Τρεις εξέχουσες φανερώσεις του Θεού. Και στις τρεις φανερώνεται: Η Αγία Τριάδα και η Ευδοκία του Πατρός. Ποιά είναι ακριβώς αυτή η Ευδοκία; Γιατί στην αναδίπλωση του Σχεδίου της Θείας Οικονομίας το πρώτο, πρώτιστο, κυρίαρχο και αρχικό μήνυμα είναι το πάνυ πανηγυρικό: “εν ανθρώποις Ευδοκία και επί γης ειρήνη;;;” Δυστυχώς οι περισσότεροι τείνουν στην ευκολότερη και “αυτονόητη” λύση της ευαρεστήσεως του Θεού και ικανοποιήσεως του θείου θελήματος, ένα θέμα το οποίο, ως προς την Σταύρωση, αποτελεί και μια από τις αιρέσεις του Παπισμού. Η Πρώτη Προφητεία του Μεγάλου Αγιασμού των Θεοφανείων είναι τρομερά αποκαλυπτική και λίγοι προσέχουν και συλλαμβάνουν τις άκρως ενδεικτικές προτυπώσεις και εικόνες που απεικονίζουν, φωτογραφίζουν και αποκαλύπτουν αυτήν την Ευδοκία! Ας την ιδούμε προσεκτικά, (Οι παρενθέσεις δικές μου). Προφητείας Ἡσαΐου τὸ Ἀνάγνωσμα (Κεφ. 35, 1-10) “Τάδε λέγει Κύριος· Εὐφράνθητι ἔρημος διψῶσα, ἀγαλλιάσθω ἔρημος, καὶ ἀνθείτω ὡς κρίνον. Καὶ ἑξανθήσει, καὶ ὑλοχαρήσει, καὶ ἀγαλλιασεται τὰ ἔρημα τοῦ Ἰορδάνου· καὶ ἡ δόξα (η Ορθή Δόξα, η Ορθοδοξία) τοῦ Λιβάνου ἐδόθη αὐτῇ, καὶ ἡ τιμὴ τοῦ Καρμήλου· καὶ ὁ λαός μου (αυτό του “λαός Μου” έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία, δεν μιλά για τον άπιστο και αποστάτη λαό γενικά, τον κόσμο, αλλ’ ο Θεός έχει δικό Του Λαό, την δική Του πολύ μικρή μερίδα πιστών) ὄψεται τὴν δόξαν Κυρίου (την Ορθή Λατρεία Κυρίου: Φανέρωση-Θεοφάνεια-Επιφάνεια της Αγίας Τριάδος), καὶ τὸ ὕψος τοῦ Θεοῦ (“Υψούτε Κύριον τον Θεόν ημών” – ας το κρατήσουμε ιδιαιτέρως στη μνήμη μας αυτό το διάψαλμα, θα το δούμε και πιο κάτω). Ἰσχύσατε χεῖρες ἀνειμέναι, καὶ γόνατα παραλελυμένα. Παρακαλέσατε, καὶ εἴπατε τοῖς ὀλιγοψύχοις τῇ διανοίᾳ· Ἰσχύσατε καὶ μὴ φοβεῖσθε· ἰδοὺ ὁ Θεὸς ἡμῶν (ο ΘΕΟΣ Χριστός, ο “Χριστός - Κύριος”) κρίσιν ἀνταποδίδωσι (η κρίση της συγχωρήσεως και η ανταπόδοση της σωτηρίας), καὶ ἀνταποδώσει, αὐτὸς ἥξει (οπωσδήποτε θα έλθει σωματικώς, θα φανερωθεί οφθαλμοφανώς) και σώσει ἡμᾶς... Καὶ ἔσται ἐκεῖ ὁδὸς καθαρά, (Πίστη Καθαρή, Δόξα και Λατρεία Καθαρή, “Ήχος Καθαρός εορταζόντων”) καὶ ὁδὸς ἁγία κληθήσεται (η Μία και Μόνη Οδός, η Αγία Πίστη, η Αγία Ορθοδοξία!), οὐ μὴ παρέλθῃ ἐκεῖ ἀκάθαρτος (δεν θα διαβεί αιρετικός, καθότι η μεγαλύτερη ακαθαρσία, κατά τους Αγίους Πατέρες, είναι η αίρεση ως διαστροφή της αληθείας και δευτερευόντως η αμαρτία εν γένει), οὐδὲ ἔσται ἐκεῖ ὁδὸς ἀκάθαρτος (δεν θα συνυπάρξει η Αλήθεια με την αίρεση και την βλασφημία, δεν θα βρεθεί ετερόδοξος εκεί κι’ όταν αυτό συμβεί, δεν θα’ ναι η Εκκλησία του Χριστού αυτή, η Διαχρονική), οἱ δὲ διεσπαρμένοι (η Διασπορά, οι πιστοί όπου γης) πορεύσονται (ασφαλώς και σταθερώς) ἐπ᾽ αὐτῆς, καὶ οὐ μὴ πλανηθῶσι (σε τραγική αντίθεση με ιερείς κι’ αρχιερείς και εκλεκτούς γέροντες οι οποίοι θα Συν-πορεύονται με την Παναίρεση του Οικουμενισμού). Καὶ οὐκ ἔσται ἐκεῖ λέων, οὐδὲ τῶν πονηρῶν θηρίων (τα κακά θηρία=οι Οικουμενιστές), οὐ μὴ ἀναβῇ εἰς αὐτήν, οὐδὲ μὴ εὑρεθῇ ἐκεῖ· ἀλλὰ πορεύσονται ἐν αὐτῇ λελυτρωμένοι καὶ συνηγμένοι ὑπὸ Κυρίου (έτσι ονομάζονται οι συνειδητοί και ευγνώμονες Ορθόδοξοι Πιστοί. Το “λελυτρωμένοι” κυριότατα αναφέρεται στην λύτρωση από την αίρεση και την πλάνη και όχι στην ηθική λύτρωση υπό της οποίας βρισκόμαστε διαρκώς και ισοβίως υπό την προϋπόθεση της μετανοίας). Καὶ ἀποστραφήσονται, (το ίδιο ακριβώς ισχύει και για το “αποστραφήσονται”, αναφέρεται κυριότατα στην αποστροφή της πλάνης. Το “αποστρέφομαι” εδώ σημαίνει απαρνούμαι, απομακρύνομαι, αποκόπτομαι και αποτειχίζομαι, δεν συστοιχίζομαι με την αίρεση και δεν συνυπάρχω με την πλάνη), καὶ ἥξουσιν εἰς Σιὼν μετ᾽ εὐφροσύνης καὶ ἀγαλλιάσεως, καὶ εὐφροσύνη αἰώνιος ὑπὲρ κεφαλῆς αὐτῶν· ἐπὶ γὰρ τῆς κεφαλῆς αὐτῶν αἴνεσις καὶ ἀγαλλίαμα, καὶ εὐφροσύνη (ευδοκία) καταλήψεται αὐτούς...” Το “ευ-φροσύνη” είναι συνώνυμο σω-φροσύνης (σώας τα φρένας) και επώνυμο της Ευ-δοκίας! Αναφαίρεται όχι τόσο στην πνευματική χαρά αλλά πρωτίστως στην Ορθή Φρόνηση, “ευ-φρονώ και ευ-δοκώ” = σκέπτομαι και θεωρώ ορθώς, πιστεύω ορθώς, έχω Ορθή Πίστη. Η Αγία Ορθόδοξη Πίστη μας είναι Τριαδολογική καθώς “ο Θεός ημών Τριαδικός εστί.” Η Ευδοκία συνιστά και συστύνει την δοξολογική, λατρευτική προσκύνησι της Αγίας Τριάδος. Το Απολυτίκιο των Θεοφανείων, ακραιφνώς θεολογικό (όπως τα 99% των Απολυτικίων), αμεσότατα και απερίφραστα δογματίζει: “Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζομένου σου Κύριε, ἡ τῆς Τριάδος ἐφανερώθη προσκύνησις!” Η ευδοκία συνυφαίνει κι’ αποφαίνεται την εμφάνειαν της Αγίας Τριάδος. Ο Μέγας Άγιος και Μέγιστος Πατήρ της Εκκλησίας μας, Άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος, “την εμφάνειαν ποιούμενος”, ποιώντας την ορθή έννοια των Θεοφανείων, με δίψα ακόρεστη και μέθη θεϊκή, μας κερνά γλυκύτητα ξέχωρη χρυσών αποφθεγμάτων: “Ἀκόρεστος γὰρ ἡ γλυκύτης τῶν πνευματικῶν λογίων!…. Ὅπερ καὶ ὁ προφήτης ἐκ τῶν ἑκατέρων τὴν ἐμφάνειαν ποιούμενος ἐκέκραγεν· Ὑψοῦτε Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν, καὶ προσκυνεῖτε τῷ ὑποποδίῳ τῶν ποδῶν αὐτοῦ!” (Λόγος εις τα Άγια Θεοφάνεια). Το “υψούτε” εδώ σημαίνει δοξάσατε! Για αυτό το λόγο και ο Υψωθείς εν τω Σταυρώ εκουσίως λέγεται και “Ο Βασιλεύς της Δόξης!” Δεν Υπάρχει μεγαλύτερη δόξα από το να υψούται εν Σταυρώ ο Θεός και Βασιλεύς των Όλων. Είναι ασύγκριτη, ανήκουστη, τιτάνια και υπερουράνια η Δόξα της Ενσαρκώσεως, της Βαπτίσεως, της Μεταμορφώσεως, της Άκρας Ταπεινώσεως, της Σταυρικής Θυσίας και της Αναστάσεως. Το εξαίσιο Σάλπισμα των Θεοφανείων είναι η απόδοση Ορθής Δόξης και Ορθής Λατρείας στον Χριστό! “Θεοφανείας Σου Χριστέ!” Θεοφάνεια δεν έχουμε μόνο κατά την Βάπτιση. Και η Ανάσταση αυτή, Θεοφάνεια είναι! Τί λέγω; Ολόκληρη η ζωή και το κήρυγμα του Χριστού, αδιάλειπτα Θεοφάνεια είναι! “Οὐδέποτε οὕτως ἐλάλησεν ἄνθρωπος, ὡς οὗτος ὁ ἄνθρωπος!” (Ιωάν. ζ’ 46). Ευδοκία λοιπόν, είναι η εξύψωσις της δοξασίας της Θεότητος του Χριστού. “Χριστός γεννάται δοξάσατε (Αυτόν)! Χριστός εξ’ ουρανών, απαντήσατε (Αυτόν)!” Η σιωπηλή αυτή Αντωνυμία, δεν είναι και τόσο “σιωπηλή”... Εκκωφαντικά ηχεί και τρανώτατα διαλαλεί την Θεότητα του Ιησού: “Ούτος εστίν ο Αληθινός ημών Θεός!” Πως όμως να Τον δοξάσουμε; Τίνι τρόπω; Υπάρχει Ορθή και λανθασμένη δόξα… Το “ευ” στην περίπτωση αυτή, πιο πολύ σημαίνει “ορθή” παρά απλώς “καλή”. Η ΕΥΔΟΚΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΩΝΗΜΗ ΤΗΣ ΕΥΔΟΞΙΑΣ ΚΙ ΕΠΩΝΥΜΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ! Η Ορθοδοξία είναι η Μόνη Αληθινή, Ορθή δόξα του Μόνου Αληθινού Θεού. Τα Θεοφάνεια σημαίνουν Φανέρωση του Θεού και φανέρωση - αποκάλυψη της Ευδοκίας του Θεού, δηλ. της Ορθής Δόξης και Ορθής Λατρείας. Τα Θεοφάνεια σημαίνουν την φανέρωση-αποκάλυψη της Θεότητος του Χριστού. Το δηλώνει δυναμικά και η Ευχή του Καθαγιασμού των υδάτων και παιανίζει απανωτά: “Εσύ ‘σαι ακριβώς ο Θεός μας, που προσδοκούσαμε να έλθει!”: “Συ εἶ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ δι᾽ ὕδατος κατακλύσας ἐπὶ τοῦ Νῶε τὴν ἁμαρτίαν. Συ εἶ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ διὰ θαλάσσης ἐλευθερώσας ἐκ τῆς δουλείας Φαραώ, διὰ Μωϋσέως, τὸ γένος τῶν Ἑβραίων. Συ εἶ ὁ Θεὸς ἡμῶν ὁ διαρρήξας πέτραν ἐν ἐρήμῳ, καὶ ἐρρύησαν ὕδατα, καὶ χείμαρροι κατεκλύσθησαν, καὶ διψῶντα τὸν λαόν σου κορέσας. Συ εἶ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ δι᾽ ὕδατος καὶ πυρός, διὰ τοῦ Ἡλίου, ἀπαλλάξας τὸν Ἰσραὴλ ἐκ τῆς πλάνης τοῦ Βάαλ. Αυτός καὶ νῦν, Δεσπότα, ἁγίασον τὸ ὕδωρ τοῦτο, τῷ Πνεύματί σου τῷ Ἁγίῳ. (ἐκ γ’). Και αγιάζει ο Χριστός τα Ιορδάνεια Νάματα με το Πανάγιον Αυτού Σώμα και τινάζεται Ευθύς από του ύδατος! (Ματθ. γ’ 16). Εκτινάζεται αποτόμως Ως Απολύτως Αναμάρτητος “εξ’ άκρας συλλήψεως” ευθύς έξω “ο μη γνους αμαρτίαν! Εμείς ως χοϊκοί και όντως αμαρτωλοί, παραμένουμε επί τούτου κάποιο χρονικό διάστημα μέσα στο νερό. Ο Χριστός όμως Όχι. Ποιός λοιπόν είναι Αυτός ο Ένδοξος, ο Οποίος υπέρ αδόξων βαπτίστηκε; Και ποιός είν’ Αυτός ο Οποίος εξ’ ουρανού ακούστηκε;
Ας μας απαντήσει, εν υπεροχική κατακλείδι, ο Μέγιστος Χρυσόστομος: “Τίς ἐστιν οὗτος; πρὸς ἀλλήλους ζητοῦσιν, ἐβόησεν ὁ Πατὴρ, λέγων· Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητὸς, ἐν ᾧ ηὐδόκησα· αὐτοῦ ἀκούετε. Βοᾷ τὴν εἰς τὸν Υἱὸν ὁ γεννήτωρ φιλοστοργίαν, ἵνα μάθῃς τὴν τοῦ Κτίστου περὶ τὸν κόσμον διάθεσιν, ὅτι τοιοῦτον ὑπὲρ τῶν τοιούτων δούλων Υἱὸν ἀπέδωκεν, ὑπὲρ μισουμένων τὸν ποθούμενον, ὑπὲρ ἁμαρτωλῶν τὸν ἀναμάρτητον, ὑπὲρ ἀδόξων τὸν ἔνδοξον. Δοξάσωμεν οὖν τὸν ἐπιφανέντα Δεσπότην σὺν τῷ Πατρὶ, καὶ τὸν Υἱὸν, καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦμα, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν!
